Op de uitkijk staan

Deze uitspraak raakte me, omdat ik tijdens het spreken zelf merkte hoe gepassioneerd ik ben over dit thema. Daarom heb ik ervoor gekozen om de essentie van wat ik toen deelde te gieten in een blog. Het gaat over de gelijkenis die wij kennen als de gelijkenis van de verloren zoon.

De gelijkenis van de verloren zoon gaat eigenlijk over twee zonen. En terwijl wij ons in de kerk vaak richten op de jongste zoon, de zoeker, de buitenstaander, ideaal voor een evangelisatiedienst, vertelt Jezus dit verhaal juist omdat de farizeeën mopperen dat Hij met zondaars eet. Met andere woorden: het verhaal is niet vooral gericht aan mensen buiten de kerk, maar aan mensen die er al jaren binnen zitten. En dan wordt het spannend.

Jezus vertelt gelijkenissen niet om ons te ontroeren, maar om ons wakker te schudden. Waar rabbijnen gelijkenissen gebruikten om ingewikkelde teksten te verduidelijken, gebruikt Jezus ze als spiegels waarin je iets ziet dat je liever niet ziet. Ze ontregelen, raken en soms irriteren ze zelfs. De bedoeling is dat er ruimte ontstaat voor het Koninkrijk.

Een hart dat heimwee heeft

De jongste zoon vraagt om zijn deel van de erfenis. Dat komt neer op: “Vader, ik ben beter af zonder u.” Hij jaagt zijn eigen vrijheid na, maar eindigt ontmenselijkt tussen de varkens. Hij is niet geboren bij de varkens; zijn oorsprong ligt in het vaderhuis. Juist dat maakt dat hij op een dag “tot zichzelf komt”: diep vanbinnen leeft een heimwee naar de vader. Toch duurt het lang voordat hij de moed vindt om terug te gaan. Er razen allerlei gedachten door zijn hoofd. Uiteindelijk concludeert hij dat hij alleen welkom zal zijn als hij zichzelf aanbiedt als dienaar.

Ik stel me voor dat mijn eigen jongste zoon naar me toe komt gerend om een knuffel te krijgen (dat is trouwens geen hypothetische situatie). Stel dat hij halverwege stopt, zijn hoofd buigt en zegt: “Papa, ik probeer de juiste woorden te bedenken om een knuffel te mogen krijgen.”

Mijn vaderhart zou breken. Ik zou hem meteen vragen: “Wie heeft jou zulke leugens over mij verteld?” Precies die vraag stel ik mijzelf bij de jongste zoon: waar komt het idee vandaan dat hij zijn zoonschap moet terugverdienen?

Verdwaald in het vaderhuis

Het antwoord ligt in het gesprek dat de vader heeft met de oudste zoon. De oudste noemt zijn vader geen vader en zijn broer geen broer. Hij woont in het huis van de Vader, maar staat innerlijk op grote afstand. Hij is verdwaald in het vaderhuis. Zijn denken is doordrongen van religie: “Zegen krijg je als je je aan de regels houdt; Gods goedkeuring moet je verdienen.” Zijn boosheid tegen zijn broer laat zien wat religie doet: het maakt hard, berekenend, zelfgericht en blind voor genade.

Veel mensen blijven weg bij God omdat ze denken dat de Vader net zo streng, berekenend en onbereikbaar is als de oudste zoon. Het pijnlijke is dat veel kerkmensen dit beeld van God onbewust versterken. Ze lijden aan wat ik het Jona-complex noem: net als Jona zitten ze buiten de stad te wachten op het oordeel, terwijl ze zich ergeren aan Gods genade.

Waarom het Koninkrijk zo weinig zichtbaar is

Dit is in mijn optiek een van de belangrijkste redenen waarom het Koninkrijk van God zo weinig zichtbaar is in kerken: de verwoestende kracht van religie. Religie vertelt leugens over wie God is. Het houdt mensen die Hem zo nodig hebben op afstand en het heeft talloze mensen kerkpijn bezorgd.

Jezus laat iets totaal anders zien. Hij laat het hart van de Vader zien: een Vader die opzoekt, geneest, vergeeft en thuisbrengt. Een Vader die niet wacht op perfecte woorden of foutloze prestaties, maar die rent als Hij zijn kind in de verte ziet.

De droom van het Koninkrijk

Ik stel me soms voor hoe deze gelijkenis eruit zou zien als ze zich afspeelt in een kerk die het Koninkrijk ademt. In die versie, de verloren zoon 2.0, staat niet de vader op de uitkijk, maar juist de oudste zoon. Hij kijkt uit naar wie er ontbreekt. Hij rent als eerste de weg af. Hij wacht niet op een perfecte bekering, maar opent zijn armen. Hij weerspiegelt het hart van zijn Vader.

Dat is mijn droom voor de kerk. En het is een simpele maar scherpe vraag om mee te eindigen:

Naar wie kijk jij uit?
En op welke manier zal die persoon dat merken?